BLOG
Cees Buisman
Is de energietransitie wel een engineeringprobleem?
Op 23 september 2025 vond de tweede editie van het Netherlands Academy of Engineering Forum plaats rond de vraag: hoe zetten we de energietransitie door zonder nog verder vast te lopen in de problemen van netcongestie waar we nu al dagelijks mee te maken hebben? Tijdens de bijeenkomst kwamen verschillende ideeën en technologische oplossingen aan bod, soms verrassend, vaak veelbelovend.
Hoe wekken we onze warmte op?
Een belangrijk thema is hoe we onze warmte gaan opwekken. Op dit moment gebeurt dat grotendeels met gas. Als we massaal overstappen op elektrische verwarming zal het stroomverbruik fors toenemen. De paradox is bekend: ’s zomers kampen we vaak met een stroomoverschot, terwijl er in de winter juist tekorten zijn.
Een m³ gas vervangen vraagt meer dan 8 kWh stroom. Met een lucht/water-warmtepomp kan dit teruggebracht worden naar circa 2 kWh (bij een CoP* van 4). Maar in koude periodes daalt die CoP richting 1, waardoor de vraag alsnog boven de 8 kWh per m³ uitkomt en netcongestie direct oplaait. Een kansrijke verbetering ligt in aquathermie. Door warmte uit oppervlaktewater te benutten, blijft de CoP ook in koude perioden rond de 4. Onderzoek in Friesland laat zien dat op praktische wijze – dankzij de korte afstand tot water – 33% van de huishoudens met aquathermie verwarmd zou kunnen worden.
Opslag: van zomer naar winter
Een andere oplossingen is energie in de zomer bij overschotten op te slaan voor de winter. De Netherlands Academy of Engineering is vorig jaar op bezoek geweest bij Metalot in Budel waar met ijzerpoederreductie wordt geëxperimenteerd. In periodes van stroomoverschot wordt energie vastgelegd in ijzerpoeder; bij tekort kan dit weer worden geoxideerd, waarbij warmte vrijkomt. Omdat ijzerpoeder eenvoudig op te slaan is, vormt dit een veelbelovend mechanisme om energie van zomer naar winter over te hevelen. Tijdens het Forum van 23 september stonden we stil bij de innovaties van Saltes in Wijchen. Zij hebben een gesmolten zout warmteopslag ontwikkeld, waar met stroom warmte geproduceerd wordt en voor de korte termijn opgeslagen kan worden. Zij gebruiken de stroom in overschotsituaties om goedkoop om te zetten in warmte. Ze richten zich op hoogwaardige warmte tot 400 graden en kunnen hiermee industriële sites van het gas afkrijgen.
Een onverwachte bron: groene waterstof
Tenslotte hebben we nog een technologie van een hele andere orde besproken. Namelijk groene waterstof. Het lijkt technologisch mogelijk om met waterinjectie in ijzerhoudende mineralen in de ondergrond waterstof te produceren. Uit schattingen blijkt dat dit voor minder dan een euro per kg kan en is daarmee financieel haalbaar. Hiermee komt een CO2 vrije energiebron op de markt die niet afhankelijk is van het weer. Een nieuw bedrijf heeft financiering ontvangen om een proefinstallatie te bouwen in de Verenigde Staten.
Economische en politieke randvoorwaarden
Uit modellen van TNO blijkt, dat de Europese Unie zonder fossiele energiebronnen uiteindelijk goedkoper uit zal zijn, omdat we fossiele bronnen voor 90% moeten importeren, terwijl nieuwe energievormen lokaal geproduceerd en opgeslagen kunnen worden. Voor deze transitie maken we gebruik van zoveel mogelijk verschillende technologieën en innovaties. Juist de verscheidenheid gaat onze congesties oplossen en de weerbaarheid vergroten. En innovaties in de energiesector kunnen snel opgeschaald worden. Maar er is wel een zeer belangrijke voorwaarde, namelijk lange termijnplanning en sublieme afstemming. Voor optimale sublieme afstemming is eensgezindheid en langdurige continuïteit van beleid nodig. En dat is moeilijk omdat de beweegredenen voor transitie steeds veranderen, bijvoorbeeld van klimaat naar geopolitiek. Maar de transitie heeft grote gevolgen voor de leefomgeving.
En dat is dan de grote vraag waar we mee blijven zitten. Kunnen alleen niet-democratische landen als China dit voor elkaar krijgen? Of kunnen wij in Europa met onze democratische uitgangspunten, maar ook met onze maatschappelijke fragmentatie tussen de traditionelen, modernen en post-modernen, deze eensgezindheid en continuïteit ook voor elkaar krijgen? Natuurlijk is het de verantwoordelijkheid van engineers om optimistisch te blijven en te geloven in een democratische schone energieproductie in de EU. Daarin worden ze gesteund door de enorme versnellingen in implementatie van nieuwe technologieën in de afgelopen decennia.
* CoP is een efficiëntie maat, namelijk hoeveel warmte (of koude) je krijgt in verhouding tot de hoeveelheid elektriciteit die je erin stopt.
