Naam: Roelien Attema
Specialisme: sterrenkunde
Organisatie: – ASTRON

In de sterrenkunde gaan bekende eenheden als 'tijd' aan je voorstellings-vermogen voorbij

Roelien Attema, directeur R&D bij ASTRON, het Nederlands Instituut voor Radioastronomie. We verleggen de grenzen van onze kennis van het heelal en om dat te kunnen doen moeten we continue de technologische grenzen van onze radiotelescopen verleggen. Ik ben MT-lid en manager van een afdeling van 65 engineers met expertises van antenne-design en signaalverwerking tot HPC, algoritmiek en software development. Daarnaast ben ik actief in het regionale en nationale HTSM ecosysteem als o.a. bestuurder bij het Innovatie Cluster Drachten en recent als programmaraadslid bij Holland High Tech.
Wat verwondert je aan je vakgebied?

Toegepaste innovatie op de grens van wat er op dat moment mogelijk is, dat geeft me energie en drive. Het mogen samenwerking met zoveel verschillende knappe koppen uit verschillende disciplines die samen tot iets nieuws komen dat daadwerkelijk werkt en wat bijdraagt aan onze samenleving. Dat ik dat nu mag doen binnen de sterrenkunde geeft daadwerkelijke verwondering. We weten nog zoveel niet. De tijd, de afstanden, de omvang, de hoeveelheid energie … bekende eenheden, maar in de sterrenkunde gaan ze je voorstellingsvermogen voorbij.

Wat heeft je in je jeugd doen kiezen voor een technische opleiding?

Om heel eerlijk te zijn: dat weet ik niet precies. Ik kijk met enige verbazing naar de stelligheid waarmee ik in 4 Gym wist dat ik Sterrenkunde wilde gaan studeren. Voor Engels, Nederlands en Duits haalde ik als vanzelf negens, voor Wiskunde, Natuurkunde en Scheikunde moest ik best werken voor een zeven. Toch lag in die hoek mijn interesse. In mijn eerste jaar kwam Technische Cognitiewetenschappen op mijn pad, een nieuwe studie en een multidisciplinaire voorloper van Kunstmatige Intelligentie, die ik met veel plezier en gezamenlijk pionieren heb afgerond.

 Wat is de maatschappelijke footprint van je werk?

Bij ASTRON doen we aan nieuwsgierigheid gedreven onderzoek. Al zolang als de mensheid bestaat kijken we naar boven en proberen we te begrijpen wat daar gebeurt en wat onze plek is in het geheel. Met onze Westerbork en LOFAR telescoop dragen we dagelijks bij aan het vergroten van onze kennis van het heelal. Bij de R&D afdeling werken we gericht aan de nieuwe generatie radiotelescopen. Terwijl we daarmee bezig zijn lopen we, door de extremiteiten van de sterrenkunde vaak als eerste tegen meer algemene uitdagingen. Onze technologische oplossingen voor bijvoorbeeld het ontvangen van heel zwakke signalen of het verwerken van heel grote hoeveelheden data zijn breder toepasbaar in andere domeinen. We werken voor onze eigen uitdagingen én deze cross-overs nauw samen met universiteiten en bedrijven in allerlei innovatieprojecten.

Wie heeft je het meest geïnspireerd en waarom?

Eén naam noemen werkt voor mij niet. Ik haal bij vele verschillende mensen voor verschillende aspecten inspiratie op. De rode draad is denk ik wel mensen die een strategische kijk hebben en het grote plaatje overzien, mensen die vandaar uit durven zeggen en doen wat ze vinden, en dat doen vanuit goede intenties, integriteit en een streven naar samenwerking. Samen bouwen, dat drijft en inspireert mij.

Wat doe je in je vrije tijd?

Mijn gezin (man en twee dochters van 19 en 16 jaar) is natuurlijk de belangrijkste factor waar ik tijd aan spendeer. Daarnaast kook ik heel graag voor familie en vrienden, lees ik om te ontspannen (dus geen management boeken) en hockey ik om sportief bezig te blijven. Met de verhuizing naar een boerderij met een iets te grote tuin kwam ook tuinieren als verplichte hobby op mijn pad. Stiekem best lekker om fysiek in de natuur en frisse lucht bezig te zijn naast achter je bureau met het hoofd.

Hoe betrek je jongeren bij je werk?

Graag wil ik (en ook mijn collega’s) mijn enthousiasme delen en de nieuwsgierigheid stimuleren bij de nieuwe generatie zodat veel jongens én meisjes een technische studie gaan volgen als dat bij hen past. Dan moet je er echter vroeg bij zijn, al op de lagere school of in ieder geval voor ze hun profielkeuze maken en dat is best lastig. De open dagen op ASTRON hebben veel activiteiten specifiek gericht op de jonge doelgroep. We doen mee aan ‘girlsday’ voor meiden op de middelbare school en we hebben samenwerkingen met scholen uit de regio. Daarnaast proberen we zichtbaar te zijn buiten het ASTRON-gebouw. We hebben het ‘Melkwegpad’ bij Westerbork en twee zogenaamde ‘science hubs’ in Dwingeloo en Exloo waar kinderen en hun ouders meer leren over sterrenkunde en techniek. Rondom onze LOFAR telescoop kun je met gidsen worden rondgeleid en zo leer je meer over de telescoop én over het natuurgebied Drentse Landschap dat daaromheen is ontwikkeld. Als organisatie heeft het dus duidelijk onze aandacht en of ik daarmee persoonlijk voldoende doe, is een goede vraag.

Wat is je recentste persoonlijke duurzame activiteit geweest?

We zijn ruim drie jaar geleden verhuisd naar een boerderij uit 1894. Gelukkig was deze door de vorige bewoners al grotendeels geïsoleerd en van heatpipes voorzien voor de warmwater voorziening. Wij hebben de stap gezet om deze oude woning van het gas af te halen door toevoeging van een groot aantal zonnepanelen en een warmtepomp. De grootste uitdaging hierbij was misschien nog wel het vinden van een installateur die bereid was de verantwoordelijkheid te nemen over de – toch wel complex geworden – installatie.