Technologie-gedreven innovatie
cruciaal voor transities, welvaart en welzijn
Aanbevelingen van Netherlands Academy of Engineering in het kader van de formatie 2024
© Jason Blackeye
Nederlanders zijn bezorgd over de aanpak van complexe maatschappelijke vraagstukken zoals energietransitie, klimaat, land- en tuinbouw, toegankelijkheid van de zorg, betaalbaar wonen, en het behoud van ons nationale verdienvermogen in een snel veranderend geopolitiek klimaat. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft deze zorgen in de aanloop naar de verkiezingen nauwkeurig gepeild en verwoord [1].
Technologie-gedreven innovatie kan en moet een sleutelrol spelen in het verbeteren van de Nederlandse maatschappelijke en economische situatie. De substantiële bijdrage van de technologische industrie en van technologie-gedreven innovatie aan onze nationale welvaart en aan bestaanszekerheid zijn onmiskenbaar [2], maar tegelijkertijd liggen er nog volop mogelijkheden om het potentieel van het innovatievermogen in Nederland veel beter te benutten en aan te wenden voor de grote maatschappelijke vraagstukken.
De Netherlands Academy of Engineering staat voor een geloofwaardige aanpak, gebaseerd op een aansprekende visie, en een breed maatschappelijk draagvlak. Een aanpak die rekening houdt met de bestaanszekerheid en het welzijn van huidige en toekomstige generaties, met het behouden van strategische autonomie, en die voor alle regio’s van ons land een solide toekomstperspectief biedt.
Netherlands Academy of Engineering doet daarom 6 aanbevelingen aan een nieuw kabinet:
- Benadruk de kansen die technologie en innovatie bieden voor het aanpakken van onze maatschappelijke uitdagingen
- Bevorder systeemdenken en een multidisciplinaire aanpak voor het vinden van duurzame oplossingen voor complexe vraagstukken
- Stimuleer regionale innovatie-ecosystemen waarin bedrijven, kennisinstellingen, overheid en burgers intensief samenwerken
- Promoot internationale samenwerking en onderschrijf het belang van de export van excellente technologie voor ons verdienvermogen
- Ga door met buitenlands talent aantrekken en zorg dat dit talent hier blijft om onze innovatiekracht te versterken
- Ontwikkel een nieuw meerjarenplan voor investeringen in publiek-private samenwerking en bevorder een startup-ecosysteem van wereldklasse
Er liggen uitermate belangrijke taken voor de komende regeerperiode. NAE denkt graag mee bij het formuleren van een aansprekende visie en met het orkestreren van het realiseren daarvan samen met de innovatie-ecosystemen.
01 Benadruk de kansen die technologie en innovatie bieden voor het aanpakken van onze maatschappelijke uitdagingen
Nederland moet zich bewust zijn van de cruciale rol van techniek en innovatie bij het aanpakken van hedendaagse uitdagingen, zoals de energietransitie en de verduurzaming van de landbouw, en het verder verbeteren van de zorg in een vergrijzende en snel veranderende samenleving. Dit besef moet worden gecommuniceerd om het draagvlak voor technologische oplossingen te vergroten. De technische wetenschappen en op engineering-gebaseerde innovatie moeten een hoeksteen van het beleid vormen, zoals ook aangegeven in de recent gepubliceerde Nationale Technologie Strategie [3].
Geef engineers ook een duidelijkere stem in de aanpak van de grote maatschappelijke en economische uitdagingen en daag hen uit hieraan op duurzame wijze concreet bij te dragen. Engineers beschikken over unieke technologische expertise en vaardigheden die van onschatbare waarde zijn bij het vinden van innovatieve oplossingen voor maatschappelijke problemen. Daarmee wordt ook de diversiteit in denkwijzen en benaderingen bevorderd, wat kan leiden tot meer evenwichtige en doeltreffende oplossingen. Bovendien hebben engineers inzicht in de praktische haalbaarheid en implementatie van oplossingen.
02 Bevorder systeemdenken en een multidisciplinaire aanpak voor het vinden van duurzame oplossingen voor complexe vraagstukken
Zoals recent benadrukt door AWTI moeten de benodigde fundamentele veranderingen in de structuur, cultuur en infrastructuur van onze maatschappelijke systemen als transformaties aangepakt worden [4]. Het vinden van optimale oplossingen vereist daarom een holistische benadering, waarin systeemdenken en een multidisciplinaire aanpak centraal staan. Dit staat vaak haaks op het eenvoudigweg aanpakken van deelproblemen door middel van regelgeving of subsidiemaatregelen. Een dergelijke aanpak kan leiden tot symptoombestrijding in plaats van het bieden van een duurzame oplossingen voor de toekomst.
Neem bijvoorbeeld de verduurzaming van de land- en tuinbouw, dat tot eenzijdige focus op stikstofuitstoot dreigt te reduceren terwijl er een systeemverandering nodig is die veel verder reikt dan alleen de reductie van de uitstoot van bepaalde stikstofverbindingen. Hetzelfde geldt voor de aanpak van de energietransitie. We leggen windparken op zee aan, en stimuleren het installeren van zonnecellen op alle daken, maar we hebben de aanpak van het overbelaste elektriciteitsnet en de opslag van energie daarin niet voldoende meegenomen.
Innovatie is intrinsiek multidisciplinair. Investeren in onderwijs en onderzoek is van cruciaal belang om innovatie in verschillende disciplines te stimuleren, zowel technisch als niet-technisch. Dit omvat bij uitstek de technische en ingenieurswetenschappen, maar daarnaast ook de sociale en gedragswetenschappen. Het is dan ook belangrijk om op alle onderwijsniveaus, van MBO tot universiteit, te investeren in de ontwikkeling van vaardigheden die nodig zijn voor multidisciplinaire innovatie en ondernemerschap.
03 Stimuleer regionale innovatie-ecosystemen waarin bedrijven, kennisinstellingen, overheid, en burgers intensief samenwerken
Innovatieve oplossingen en nieuwe bedrijvigheid kunnen het snelst tot ontwikkeling en implementatie komen in regionale ecosystemen. Denk bijvoorbeeld aan het succes van regio’s zoals Brainport in Eindhoven, het Bio Science Park rond Leiden, het Pivot Park Oss, de Wageningen Campus, de Brightlands Maastricht Health Campus, de Energy Transition Campus in Amsterdam, en het Biobased chemiecluster rond Rotterdam. In deze clusters werken grote bedrijven, het innovatieve MKB, kennisinstellingen, overheden, ziekenhuizen, en burgers nauw samen, en vormen ze een motor voor onze economie.
Voor effectief nationaal beleid is het daarom cruciaal dat de relatief abstracte nationale visies nauwgezet vertaald worden naar concrete prioriteiten die aansluiten bij de diverse regio’s van ons land. Deze regionale benadering sluit aan bij een duidelijke trend, ook internationaal, waar onze toonaangevende regio’s deel uitmaken van belangrijke innovatienetwerken. Door meer specifiek de praktische samenwerking van belanghebbenden in diverse regio’s te orkestreren rond aansprekende “missies”, kan meer bereikt worden.
Zulke regio’s zijn de kerngebieden waar economische en maatschappelijke belangen samenkomen met clusters van specifieke bedrijvigheid, kennis, en talent. Ze lenen zich vaak ook uitstekend voor het ontwikkelen en implementeren van specifieke systeemoplossingen die dicht bij de lokale bevolking staan en daarmee ook het draagvlak voor innovatie vergroten. Door aan te sturen op het vergroten van mogelijkheden voor implementatie en evaluatie van technologische innovaties binnen de clusters, kan draagvlak worden vergroot en innovatie versneld.
Het zorgen voor een goede balans tussen nationale en regionale prioriteiten in internationale context sluit ook goed aan bij de reeds gestarte transformatie van de universiteiten in Nederland naar zogenaamde “vierde generatie kennisinstellingen”. Het nieuwe element hierin is dat naast onderwijs, onderzoek en valorisatie ook expliciet aandacht gegeven wordt aan de maatschappelijke inbedding van kennis en innovatie, en dat de 4e generatie universiteiten een aanjaagfunctie gaan vervullen binnen de hen omringende ecosystemen.
04 Promoot internationale samenwerking en onderschrijf het belang van de export van excellente technologie voor ons verdienvermogen
© Scott Blake
Hoewel regionale ecosystemen cruciaal zijn, is het belangrijk om internationale samenwerking te blijven benadrukken. Nederland moet zich ervan bewust zijn dat onze innovatieve kracht niet in isolatie kan bestaan. Samenwerking met andere landen, zowel binnen Europa als wereldwijd, is essentieel om kennis en ervaring uit te wisselen en gezamenlijk strategische doelen te bereiken. Dit bevordert niet alleen de kans van slagen, maar versterkt ook onze positie in de mondiale markt. Immers, innovatieve op techniek gebaseerde oplossingen waar Nederland in uitblinkt kunnen als voorbeeld voor de wereld gebruikt worden en daarmee bijdragen aan ons verdienvermogen [5].
Onze lange historie in de strijd met het water, heeft bijvoorbeeld tot tal van slimme waterwerken geleid. Dit kwam tot stand door onze vooraanstaande kennis en innovatie op dit gebied, gekoppeld aan visionair ondernemer- en leiderschap. De Deltawerken hebben ons niet alleen beschermd tegen watersnood, maar ook onze exportpositie versterkt. Nederlandse baggeraars en waterbouwkundigen dragen bij aan oplossingen over de hele wereld en ontwikkelen nu nationaal en internationaal nieuwe duurzame concepten.
Omgekeerd brengt internationale samenwerking best practices uit de rest van de wereld naar Nederland, zodat we ‘bij’ blijven en nog beter gefundeerd onze strategische keuzes kunnen maken. Het is van belang dat de nationale overheid scherp ziet en benoemt wat onze belangen en kansen zijn in het veranderende geopolitieke bestel, het opkomende Europese industriebeleid, en de snel veranderende regelgeving, bijvoorbeeld op het gebied van de verantwoorde toepassing van kunstmatige intelligentie.
05 Ga door met buitenlands talent aantrekken en zorg dat dit talent hier blijft om onze innovatiekracht te versterken
Ons vermogen om buitenlands talent aan te trekken heeft een enorm positieve impact gehad op onze innovatiekracht, zowel bij universiteiten als in het bedrijfsleven. Techniek is nu van groot belang voor praktisch het hele maatschappelijke en economische speelveld. We zullen dan ook technisch geschoolde buitenlandse kenniswerkers en studenten moeten blijven aantrekken en daarbij zullen we ervoor moeten zorgen dat ze in Nederland willen blijven. Het is dus essentieel om aantrekkelijk te blijven voor de beste talenten wereldwijd.
Het behouden van buitenlandse studenten en kenniswerkers in Nederland kan worden bevorderd door het creëren van een gunstig en aantrekkelijk werkklimaat. Zinvolle maatregelen zijn het behouden en blijven creëren van fiscale voordelen, het verder vereenvoudigen van het visumproces voor hoogopgeleide kenniswerkers, het investeren in opleidingsmogelijkheden en bijscholingsprogramma’s, het stimuleren van culturele integratie en een inclusieve samenleving, en het zorgen voor betaalbare huisvesting en gezondheidszorg in de regionale ecosystemen. Daarbij is het ook essentieel om geen nieuwe barrières op te werpen, zoals een verplichting om hoger onderwijs in de Nederlandse taal te geven, hetgeen zeker voor de beta-disciplines desastreus zou zijn.
06 Ontwikkel een nieuw meerjarenplan voor investeringen in publiek-private samenwerking en bevorder een startup-ecosysteem van wereldklasse
Maak, als vervolg op het topsectorenbeleid en het nationale groeifonds, een goed onderbouwd plan voor investeringen in publiek-private samenwerkingsverbanden die inspelen op nieuwe economische kansen en maatschappelijke uitdagingen voor Nederland in internationale context. Zo’n plan moet een voldoende lange termijn horizon hebben, van bijvoorbeeld minimaal 10 jaar. Stimuleer daarbij ook de totstandkoming van een startup-ecosysteem van wereldklasse [6], want er is een goede balans nodig tussen vernieuwing binnen bestaande bedrijven, en het creëren van nieuwe bedrijvigheid. Meer effectieve publiek-private samenwerkingen gericht op het verwerkelijken van op engineering-gebaseerde innovaties en het creëren van een daarbij passend startup-ecosysteem van wereldklasse ziet NAE als cruciaal voor het in stand houden van onze innovatiekracht ten dienste van het genereren en implementeren van oplossingen voor de complexe maatschappelijke vraagstukken van deze tijd.
Samengevat
Bestaanszekerheid en het welzijn van huidige en toekomstige generaties zijn een prioriteit voor ons allen. Dit vereist een systeemaanpak van de maatschappelijke transities, waarbij vol wordt ingezet op het benutten van engineering-gebaseerde innovatie met een systeem aanpak. Het gezond houden van ons nationale verdienvermogen en ons welzijn zijn daar onlosmakelijk mee verbonden. We vragen de overheid dan ook om actief te investeren in onderwijs, onderzoek, ondernemersdrift en innovatievermogen, over de hele waardeketen van idee voor een kansrijke toepassing tot succesvolle implementatie en commercialisatie. Excellente regionale innovatie-ecosystemen met een concentratie van kennisinstellingen, bestaande en nieuwe bedrijven, betrokken inwoners, verbonden met internationale netwerken, kunnen daar een grote rol bij spelen. Zonder het juiste talent is dit niet mogelijk, en internationale kenniswerkers zijn daarbij onmisbaar. Middels consistente meerjarige investeringen in effectieve publiek-private samenwerkingen en door te fungeren als aanjager van innovatieve oplossingen kan en moet de overheid hier een belangrijke rol spelen.
Over NAE
De Netherlands Academy of Engineering (NAE) verenigt top experts actief in technologische wetenschappen en toegepast onderzoek en ontwikkeling. Zij zijn afkomstig uit kennisinstellingen en het bedrijfsleven en delen de passie voor op engineering-gebaseerde innovatie als middel om een groot aantal van onze maatschappelijke uitdagingen te overwinnen en om de verdiencapaciteit van ons land binnen de Europese en internationale context te behouden.
Meer informatie: www.nae.nl
[1] Burgerperspectieven 2023 Extra verkiezingsbericht, CPB, oktober 2023
[2] Nederland innovatieland: Meer mogelijk maken, FME, december 2023 beschrijft de substantiële bijdrage van de technologische industrie aan onze nationale welvaart en aan bestaanszekerheid, en de belangrijke rol van technologie-gedreven innovatie.
[3] De Nationale Technologie Strategie. Rijksoverheid, januari 2024 geeft aan hoe Nederland zich kan positioneren rond een tiental sleuteltechnologieën, die van groot belang zijn voor oplossingen voor de maatschappelijke transities en voor onze economische concurrentiepositie
[5] Innovatie Indicator Nederland 2023, Roland Berger, december 2023
[6] Building a world-class Dutch start-up ecosystem, McKinsey, November 2022